Ο πάπας, το «καθαρτήριο πυρ» και ο … Σύριζα

Ένα πολιτικοσατιρικό κείμενο με ... "θεολογική" μαγιά

 

Αν και αποτελεί αρχή μου να μην αναρτώ κείμενα πολιτικού (πολλώ δε μάλλον κομματικού) χαρακτήρα στο ιστολόγιό μου, εν τούτοις αυτή τη φορά θεώρησα επιτρεπτό να κάνω μια εξαίρεση -δικαιολογημένη, όπως φρονώ ότι θα κρίνουν οι αναγνώστες μου. Αντιγράφω, λοιπόν, από το ιστολόγιο Protagon ένα σύντομο άρθρο του Γ. Μαύρου. Πρόκειται για ένα κείμενο πνευματώδες, γραμμένο σε καλά Ελληνικά (φαινόμενο σπάνιο πια στην καθ’ ημάς «σοβαρή» δημοσιογραφία), το οποίο δομείται επί ενός ευρήματος «θεολογικής» τάξεως, που το καθιστά εξόχως φιλοξενήσιμο σε ένα ιστολόγιο όπως το παρόν.

 Το κείμενο μας βοηθά, με φιλοπαίγμονα διάθεση που διευκολύνει την αφομοίωση, να αντιληφθούμε την υπόρρητη «θεολογική» διάσταση φαινομένων που εκ πρώτης όψεως φαντάζουν αμιγώς πολιτικά ή ιδεολογικοπολιτικά· επί πλέον, παρά την πρόδηλη σατιρική λειτουργία του, μας καλεί να αναστοχαστούμε σοβαρά επί των προϋποθέσεων της συλλογικής και ατομικής πολιτικής μας δράσης: Αίφνης θα διαπιστώσουμε ότι αυτή, ως επί το πλείστον, δομείται υπόρρητα από προπαραδοχές που εκφεύγουν του πεδίου του ορθολογικά τεκμαρτού καθώς υπαγορεύονται μάλλον από «άλογα» θρησκευτικά επιβιώματα και συναισθηματικές κλίσεις.

Την κεντρική δομική ιδέα του κειμένου προσφέρει η «θρησκευτική» δομή του κομμουνιστικού κινήματος (τόσο στην θεωρητική στοιχείωσή του από τους Μαρξ και Ένγκελς, όσο και στις ιστορικές σαρκώσεις του, κυρίως στα σλαβικά  κράτη του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού), η οποία έχει ήδη από καιρό τεκμηριωθεί διεπιστημονικώς από ειδικούς μελετητές. Το κείμενο μεταφέρει στα καθ’ ημάς (δηλ. στην κυβέρνηση της "πρώτη φορά" Αριστεράς του Σύριζα) το σχετικό προβληματισμό με πνευματώδη και ευρηματικό τρόπο: Αντί να επαναλάβει τη σύγκριση της κομμουνιστικής Αριστεράς με την «αντιδυτική» ορθόδοξη παράδοση των χωρών της ιστορικής επικράτησής της,  ο Γ. Μαύρος επιλέγει να αντιπαραβάλει το ανεξάντλητο, όπως εν τοις πράγμασι αποδεικνύεται,   «ηθικό πλεονέκτημα» της καθ’ ημάς Αριστεράς με την θεωρία περί του «θησαυρού αξιομισθιών των αγίων» (tesaurum meritorum sanctorum), που ανέπτυξε η δογματική θεολογία του Παπισμού (Ρωμαιοκαθολικισμός) σε συνδυασμό με την πιο γνωστή στους πολλούς δοξασία περί "καθαρτηρίου πυρός".

Με σύντομη διατύπωση: Όπως στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησίας "ιδρύθηκε" μια μεταφυσική τράπεζα στην οποία ανά τους αιώνες σωρεύεται το κεφάλαιο των «υπερτάκτων έργων» των αγίων και μαρτύρων, δηλ. των έργων που τέλεσαν οι άγιοι πέραν των απαιτουμένων για τη σωτηρία τους, έτσι και στο φαντασιακό της Αριστεράς υφίσταται ένα ανεξάντλητο συμβολικό κεφάλαιο σωρευμένο από τη μαρτυρική δράση των αναρίθμητων ηρώων του κομμουνιστικού κινήματος. Και όπως το κεφάλαιο των «αξιομισθιών» των αγίων το διαχειρίζεται το Βατικανό, δηλαδή ο πάπας, μεταφέροντας, υπό προϋποθέσεις, τμήματά του προς αναπλήρωση ελλείψεων αδύναμων πιστών μετά τον θάνατό τους και εν όσω βρίσκονται στο purgatorium, έτσι και οι παρ’ ημίν Αριστεροί, μπορούν να επωφελούνται από το ανεξάντλητο ηθικό απόθεμα των «αγίων» του κομμουνιστικού «μαρτυρολογίου», για να αναπληρώνουν τις ελλείψεις ή τις αδυναμίες που αναπόφευκτα προξενεί η καθημερινή τριβή τους με την άσκηση της εξουσίας σε ένα «αστικό» κράτος ζωσμένο από αδηφάγους καπιταλιστικούς «λύκους»…

Βέβαια, μετά την πολιτικο-σατιρική και σίγουρα διασκεδαστική εκδοχή του θέματος, ενδείκνυται και η εμβάθυνση σε αυτό από τη σκοπιά της καθαρά δογματικο-θεολογικής διάστασής του. Γι’ αυτό και δεσμεύομαι να επανέλθω με σκοπό την σύντομη αλλά περιεκτική πραγμάτευση της παπικής διδασκαλίας περί «καθαρτηρίου» και «θησαυρού των αξιομισθιών των αγίων» με βάση την ορθόδοξη δογματική διδασκαλία.

Το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς και ο Σύριζατου Γιώργου Μαύρου
(αντιγραφή από το ιστολόγιο Protagon)

Η παρομοίωση της μαρξιστικής Αριστεράς με την χριστιανική θρησκεία και Εκκλησία είναι από τους κοινότερους τόπους στη γραμματεία των αντιπάλων της. Η ισχυρή δογματική κρηπίδα, η αναδρομή σε πρωταρχικές «γραφές» και ιδίως οι μεσσιανικές, σωτηριολογικές και εσχατολογικές αναφορές, στοιχειοθετούν αυτούς τους παραλληλισμούς. Ειδικότερα για την ελληνική και σλαβική Αριστερά έχει τονιστεί, υπερβολικά ίσως, η συγγένεια της με την κοινοτιστική, μυστικιστική και αντιδυτική παράδοση του Ορθόδοξου χριστιανισμού.
Είναι όμως η ρωμαιοκαθολική θεολογία που μας παρέχει μια εντυπωσιακή αναλογία για να εμβαθύνουμε στην περίφημη έννοια του «ηθικού πλεονεκτήματος» (ή «ηθικής υπεροχής») της Αριστεράς, τη φύση και τη λειτουργία του. Το ηθικό πλεονέκτημα δικαιολογεί προσωπικές ανεπάρκειες, αστοχίες, διαχειριστικά λάθη, υπερβασίες και κάθε λογής «πραγματικά» μειονεκτήματα που αντισταθμίζονται από ένα ανεξάντλητο συμβολικό κεφάλαιο. Για να είμαστε απολύτως δίκαιοι, να σημειώσουμε ότι η συνεκφορά «ηθικό πλεονέκτημα», παρότι αναφέρεται σε μια υπαρκτή (αυτο)αντίληψη των αριστερών, χρησιμοποιείται συνήθως ως όρος πολεμικής από τους αντιπάλους της στο «μέτωπο της λογικής», οι οποίοι σπεύδουν συχνά να διαπιστώσουν το «τέλος» ή τον «εξανεμισμό» του πλεονεκτήματος εξαιτίας των πεπραγμένων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.
Το δόγμα του Καθαρτηρίου (Purgatorium) ανήκει στις βασικές διδασκαλίες της ρωμαϊκής Εκκλησίας και την διαφοροποιεί από άλλες χριστιανικές Εκκλησίες. Αφορά ένα μεταβατικό στάδιο μετά τον φυσικό θάνατο, όπου οι αμαρτωλοί εξαγνίζονται για τις εν ζωή κακές πράξεις τους ώστε να εισέλθουν ακηλίδωτοι στον παράδεισο. Ο χρόνος παραμονής στο Καθαρτήριο δεν είναι προκαθορισμένος αλλά διαφέρει από ψυχή σε ψυχή. Τα βάσανα μπορούν να συντμηθούν με τη βοήθεια του «θησαυρού των αξιομισθιών των αγίων» (Treasury of Merit ή Treasury of the Church).
Αξιομισθίες των αγίων σημαίνει σε απλά λόγια ότι οι άγιοι έκαναν περισσότερα καλά έργα από όσα χρειάζονταν για την ατομική τους σωτηρία· δημιούργησαν έτσι ένα τεράστιο πλεόνασμα αγαθοεργιών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σωτηρία άλλων χριστιανών, υστερούντων σε τέτοια έργα. Αμαρτωλοί και άγιοι μετέχουν ισότιμα στην «Κοινωνία των Αγίων» (Communio Sanctorum), στη βάση της κοινής τους ιδιότητας ως χριστιανών. Επομένως, οι περισσεύουσες καλές πράξεις των αγίων σχηματίζουν ένα απόθεμα από το οποίο μπορούν να επωφεληθούν οι πιο αδύναμοι. Παρακάμπτεται η αρχή της ατομικής κρίσης που ασπάζεται η Ορθόδοξη Εκκλησία, ότι κάθε ψυχή θα κριθεί με βάση τα δικά της και μόνο έργα, και επικρατεί μια πιο «κολεκτιβιστική» αντίληψη. Μάλιστα οι ορθόδοξοι θεολόγοι καταδικάζουν την συγκεκριμένη ιδέα ως νομικίστικη και δίχως έρεισμα στις Γραφές, που συγκαταλέγεται στις κακοδοξίες και πλάνες του παπισμού.
Το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» είναι ένας τέτοιος θησαυρός καλών και ηρωικών πράξεων που διέπραξαν οι αγωνιστές, ήρωες και μάρτυρες, επώνυμοι και ανώνυμοι, της ελληνικής αλλά και διεθνούς Αριστεράς, από τους πρώτους σοσιαλιστές του 19ου αιώνα έως σήμερα. Αυτό το ηθικό αποταμίευμα, αν και σωρρεύθηκε σε πεπερασμένο ιστορικό διάστημα, είναι θεωρητικά και πρακτικά ανεξάντλητο και ακτινοβολεί πάνω στους υπόλοιπους αριστερούς, ιδίως αυτούς του παρόντος, που η τριβή με την κυβερνητική συγκυρία οδηγεί αναπόφευκτα σε σφάλματα, λιγοψυχίες, παραλείψεις και παραπτώματα. Μια «κοινωνία αγίων» βρίσκεται ανά πάσα στιγμή πίσω τους για να αναπληρώσει τυχόν ελλείμματα συνέπειας και προσωπικής ακεραιότητας. Η υπέρτατη αυθεντία, επιφορτισμένη με τη διαχείριση του καταπιστεύματος των αξιομισθιών και τη διανομή των λυσίποινων, δεν είναι φυσικά η Εκκλησία της Ρώμης αλλά η εγχώρια κοινή γνώμη, ο ελληνικός λαός, στην πλειοψηφία του αριστερών και κεντροαριστερών πεποιθήσεων.
Όσοι βιάζονται να εξαγγείλουν την εξάντληση του ηθικού πλεονεκτήματος ή καταφεύγουν σε ρητορικές αντιστροφές του τύπου «ηθικό μειονέκτημα» ίσως δοκιμάσουν δυσάρεστη διάψευση διότι παραγνωρίζουν την οιονεί θεολογική φύση και απειρότητα του.