Λίγο μετά την Αγία Σύνοδο

Ο Ναυπάκτου Ιερόθεος αποτιμά τις εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας

Με την ανάρτηση αυτή παραπέμπω τους φοιτητές μου και τους φίλους αναγνώστες στο σημαντικό κείμενο του αγίου Ναυπάκτου, Λίγο ΜΕΤΑ την "Αγία και Μεγάλη Σύνοδο", που δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών στην έγκριτη ιστοσελίδα της ι. Μητροπόλεως Ναυπάκτου Εκκλησιαστική Παρέμβαση.

Πρόκειται για κείμενο σύντομου αλλά μεστού απολογισμού αφενός του θεολογικού-ποιμαντικού αμητού της Συνόδου της Κρήτης και αφετέρου της παρουσίας και δράσης σε αυτήν του υπογράφοντος σεπτού ιεράρχη της Ναυπάκτου και κορυφαίου θεολόγου του πανορθόδοξου χώρου.

Στο κείμενο θίγονται, μεταξύ άλλων, α) το μείζον ζήτημα της "πρόσληψης" της συνόδου, δηλ. της χαρισματικής μαρτυρίας-κύρωσης της αγιότητας και καθολικότητας της Συνόδου είτε της απορρίψεώς της, που τελεσιουργείται σε μια μακρά και κάποτε επώδυνη διαδικασία εντός και διά του εκκλησιαστικού σώματος υπό των εν Πνεύματι "διαβεβηκότων καὶ ἐξητασμένων ἐν θεωρίᾳ" πιστών. Εν προκειμένω ορθώς υπογραμμίζεται ότι κατά την "βιβλικοπατερική παράδοση... αυθεντικές προϋποθέσεις μιας Συνόδου είναι η ησυχαστική-νηπτική παράδοση των μελών της... ".

β) Θίγεται το ερώτημα για τις Εκκλησίες που δεν εκπροσωπήθηκαν στη Σύνοδο. 

γ)  Εκφράζεται ευαρέσκεια για το γεγονός ότι η Σύνοδος αυτοκατανοήθηκε ως έκφραση της αδιάσπαστης συνέχειας της συνοδικής παράδοσης και ζωής της Εκκλησίας δικηρύσσοντας εκ παραλλήλου το "καθολικό", δηλ. οικουμενικό κύρος των μεγάλων Συνόδων του παρελθόντος, ήτοι της Συνόδου του 879/80 επί Μ. Φωτίου (καταδίκη της προσθήκης του filioque στο Σύμβολο), αυτών των ετών 1341/1351 επί αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, καθώς και του 1368 (καταδίκη της αριστοτελικής σύλληψης του Θεού ως actus purus και της νεοαρειανίζουσας δοξασίας περί κτιστών θείων χαρίτων), και βέβαια αυτών της περιόδου της Τουρκοκρατίας (καταδίκες προτεσταντικών δοξασιών κ. ά.). 

δ) Σχολιάζονται τα έξι θέματα που συζητήθηκαν στη σύνοδο χωρίς να αποσιωπούνται τρωτά ή συζητήσιμα από θεολογική και ποιμαντική άποψη σημεία τους.

ε) Ιδιαίτερης μνείας πρέπει να τύχει η παρατήρηση του αγίου Ναυπάκτου σχετικώς με τη διατύπωση ότι η Εκκλησία "είναι θεανθρωπίνη κοινωνία κατ' εικόνα της Αγίας Τριάδος" (η οποία συμπεριελήφθη στην Εγκύκλιο της Αγίας Συνόδου προς τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες ). Ο Σεβασμιώτατος ορθώς παρατηρεί, στηριζόμενος σε κείμενο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ότι είναι ανεπίτρεπτη από ορθοδόξου απόψεως η θέση σύμφωνα με την οποία η Εκκλησία είναι εικών της Αγίας Τριάδος με την έννοια ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις των μελών της εικονίζουν τις αΐδιες και απερινότητες σχέσεις των τριών απείρων υποστάσεων του Θεού. 

Συναφώς λοιπόν ξεκαθαρίζει ότι η προσέγγιση του εκκλησιαστικού μυστηρίου είναι πρωτίστως χριστολογική: Η Εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού, λέγεται δε και εικών της Αγίας Τριάδος με την έννοια που αναπτύσσει το θέμα ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο οποίος αποφαίνεται ότι η Εκκλησία "φέρει τύπον καὶ είκόνα τοῦ Θεοῦ... ὡς τὴν αὐτὴν αὐτῷ κατὰ μίμησιν καὶ τύπον ενέργειαν ἔχουσαν". 

Δηλαδή ο εξεικονισμός του Θεού από την Εκκλησία δεν αφορά επ' ουδενί τις αΐδιες αυτέκφαντες ενδοτριαδικές προβολές (γέννηση και εκπόρευση), αλλά μόνον την άκτιστη θεία ενέργεια. Ο Θεός είναι ο ίδιος παρών κατά την άκτιστη καθαρτική, φωτιστική, αγιαστική και θεουργική του ενέργεια στην ιστορική και εν ταυτώ μυστική κοινότητα που ανέλαβε ως σάρκα Του ο "εἷς τῆς Τριάδος" για να την αθανατίσει. Τούτη τη στενή και αξεδιάλυτη ενότητα του Θεού με το σώμα του Υιού Του, δηλ. την Εκκλησία, δια της οποίας ενεργείται το μυστήριο της σωτηρίας του σύμπαντος κόσμου, υπεμφαίνουν οι όροι "εικών" και "τύπος" που χρησιμοποιεί ο άγιος Μάξιμος (πρβλ. και την ανάπτυξη του θέματος στο πόνημά μου Ζητήματα Εκκλησιολογίας, Αθήνα 2016).

Ο Σεβασιώτατος επιφυλάσσεται να επανέλθει εκτενέστερα στη συνέχεια και επί άλλων θεμάτων σχετικών με την Αγία Σύνοδο. Εξάλλου είμαστε ακόμα στην αρχή αυτού που αποκαλούμε "πρόσληψη" της Συνόδου από την εκκλησιαστική κοινότητα.  

Διαβάστε όλο το κείμενο   ΕΔΩ