Υπαπαντή και Σταυρός

2 Φεβρουαρίου: Η Υπαπαντή του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού

Υπαπαντή. Μονή Σταυρονικήτα

Σήμερον Συμεὼν ὁ πρεσβύτης, ἐν τῷ Ναῷ εἰσέρχεται, χαίρων τῷ πνεύματι τὸν Νομοδότην Μωσέως, καὶ πληρωτὴν τοῦ νόμου, ἀγκάλαις εἰσδέξασθαι· ἐκεῖνος μέν, διὰ γνόφου καὶ φωνῆς ἀμυδρᾶς, θεόπτης ἠξίωτο, καὶ κεκαλυμμένῳ προσώπῳ τῶν Ἑβραίων τὰς ἀπίστους καρδίας διήλεγξεν, οὗτος δέ, τὸν προαιώνιον Λόγον τοῦ Πατρός, σωματωθέντα ἐβάστασε, καὶ τῶν Ἐθνῶν ἀπεκάλυψε τὸ φῶς, τὸν Σταυρὸν καὶ τὴν Ἀνάστασιν. Καὶ Ἄννα Προφῆτις ἀναδείκνυται, τὸν Σωτῆρα λυτρωτὴν τοῦ Ἰσραὴλ κηρύττουσα. Αὐτῷ βοήσωμεν. Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, διὰ τῆς Θεοτόκου ἐλέησον ἡμᾶς.

Ανδρέου Ιεροσολυμίτου, Στιχηρόν ιδιόμελον της λιτής της εορτής

Υπαπαντή. Ψηφιδωτό από τον Όσιο Λουκά Βοιωτίας

Το  εξαίσιο ιδιόμελο που παραθέσαμε συμπυκνώνει το πεντόσταγμα της εκκλησιαστικής δογματικής διδασκαλίας για την εορτή της Υπαπαντής αλλά και εν γένει τον εορτολογικό κύκλο της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας: Κέντρο της ιστορίας της θείας οικονομίας και άξονας που ενώνει Παλαιά και Καινή Διαθήκη, όχι απλώς ως βιβλία αλλά ως σωτηριώδη γεγονότα εν Πνεύματι ενεργούμενα, είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού. Ο προαιώνιος του Θεού Λόγος και Θεός εμφανίζει εαυτόν ασάρκως στους Πατριάρχες και τους Προφήτες του αρχαίου Ισραήλ συγκροτώντας τον σε εκκλησία (καχάλ) με την αμυδρή θεωρία των συμβόλων της θεοφάνειάς Του·  και ο Ίδιος, ως σαρκωμένος πλέον, επιδημεί στην Καινή Διαθήκη αποκαλύπτοντας εκτυπώτερον ως δόξα και της αγίας ανθρωπότητάς του την άκτιστη δόξα την οποία ως Θεός προαιωνίως έχει εκ του Πατρός μετά του συμπροελθόντος αρρήτως (εκπορευτώς) εκ του Πατρός ζωαρχικού Πνεύματος. 

Η Υπαπαντή είναι δεσποτική και θεομητορική ταυτόχρονα εορτή: Από τη μια η Θεοτόκος μετά του Ιωσήφ προσέρχονται στον ναό του Σολομώντα κατά το νομικό παράγγελμα για να καθαρισθούν μετά τον τόκο της Παρθένου, μολονότι δεν χρειαζόταν κάθαρση Αυτή που συνέλαβε σαρκί τον Λόγο "ὑπὲρ νόμον φύσεως". Από την άλλη ο Ιησούς,  "ὁ παλαιὸς τῶν ἡμερῶν νηπιάσας σαρκὶ", πρoσφέρεται στον Θεό ως "πρωτότοκος" και πάλι κατά το νομικό κέλευσμα. Προσάγεται στον ναό Αυτός που αναδεικνύει με τη σάρκωση και το επί γης έργο Του το άγιο σώμα Του (την ανθρώπινη φύση Του) ως τον αληθινό και ακατάλυτο Ναό, την "ἀληθινὴν σκηνήν οὐ χειροποίητον", το αληθινό "σκήνωμα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ".

Υποτάσσεται ως άνθρωπος στον Νόμο αυτός ο ίδιος που ασάρκως παρέδωσε στον θεόπτη Μωυσή το Νόμο. Έτσι πληρούται ο Νόμος και εγκαινιάζεται η νέα φάση της ιστορίας του λαού του Θεού, η Εκκλησία του σαρκωμένου Λόγου, την ο οποία ο Ίδιος  θα αγιάσει οικονομικώς στον εαυτό Του με το πανάγιο αίμα Του στο Σταυρό, θα εισαγάγει με την Ανάσταση και την Ανάληψη στη δόξα "ἣν εἷχε ὁ Χριστὸς μετὰ τοῦ Πατρὸς πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι" και, από την ημέρα της Πεντηκοστής, θα αποκαλύψει ως κοινωνία νοερών και λογικών όντων στην ενότητα των χαρισμάτων του Πνεύματος εντός της απαθανατισμένης αγίας ανθρωπότητας Του.

Το ιδιόμελο εκτυλίσσει ενώπιόν μας μια αντίληψη για την ιστορία της θείας οικονομίας ως  αδιάσπαστη παράδοση θεοφανειών του Κυρίου της δόξας, την οποία διακονούν για τη σωτηρία του κόσμου οι θεόπτες θεράποντές Του: Την αμυδρή θεοφάνεια του Μωυσέως διαδέχεται η κατά σάρκα Γέννηση του Λόγου, στην οποία υπούργησε η Θεομήτωρ, και η φανέρωση της Τριάδος στο εν Ιορδάνη Βάπτισμα του Κυρίου, στο οποίο υπούργησε ο Τίμιος Πρόδρομος. Ακολουθεί σήμερα η θεόπνευστη μαρτυρία του Συμεών του Θεοδόχου, ο οποίος εν πνεύματι αναγνωρίζει "σωματωθέντα" τον Κύριο της δόξης.  Και επειδή η εν Χριστώ εμπειρία της θεοπτίας είναι θεωρία του Σταυρού γι' αυτό και ο Συμεών προφητεύει τον Σταυρό όχι μόνον του Χριστού αλλά και της Θεοτόκου, καθώς καί όλων όσων πρόκειται να ακολουθήσουν με την πίστη τον Ιησού.

Ο Συμεών προλέγει στην Παναγία μας: "καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ρομφαία". Και ο ιερός Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας την πρόρρηση του θεοδόχου πρεσβύτη, σχετίζει την "ρομφαία" με τον Σταυρό (PG 50, 811). Η Θεοτόκος, μολονότι είναι άγευστη παντελώς αμαρτίας, ενώπιον του Σταυρού του Υιού της θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ακραία υπαρκτική πρόκληση - που ο ιερός πατήρ αποκαλεί "πειρατήριον"- για να τρανωθεί η αρετή της. Το ίδιο ισχύει για κάθε έναν από μας, πιστό, αδιάφορο ή άπιστο:

Ο Χριστός είναι "σημεῖον ἀντιλεγόμενον". Και τούτο γιατί στον παρόντα αιώνα η "αλήθεια ἀντιλέγεται". Παρουσιάζεται υπό μορφή μιας πνευματικής πρόκλησης-πρόσκλησης, την οποία μπορεί κανείς ελεύθερα ακόμα και να απορρίψει. Είναι ακριβώς το σκάνδαλο του Σταυρού για το οποίο θα μιλήσει ο Παύλος. Τούτο το "σημεῖον ἀντιλεγόμενον" όμως είναι ζείδωρος σταυρός και πρόγευση της ανάστασης για όσους, όπως η Θεοτόκος και οι μάρτυρες όλων των αιώνων, "ἐπιμενοῦσι εἰς τέλος".   

Η Υπαπαντή είναι η τελευταία μεγάλη εορτή προ της ενάρξεως της Μ. Τεσσαρακοστής. Στο μέσον της ο Νομοδότης και πληρωτής του Νόμου Χριστός προφαίνει ήδη τα σύμβολα της νίκης Του, τον Σταυρό και την Ανάσταση, δια της μαρτυρίας του θεόπτη Γέροντος Συμεών:

"... καὶ τῶν Ἐθνῶν ἀπεκάλυψε τὸ φῶς, τὸν Σταυρὸν καὶ τὴν Ἀνάστασιν"!