Ένα ρεσιτάλ πιάνου αλλιώτικο από τα άλλα!

Ο πιανίστας Λάμπης Βασιλειάδης στα Ιωάννινα

Την περασμένη Κυριακή, 20/12/2015, είχα την ευκαιρία να παραστώ σε ένα έκτακτο καλλιτεχνικό γεγονός, που έλαβε χώρα στην πρωτεύουσα της Ηπείρου. Στο πλαίσιο της σειράς Συναυλίες κλασικής μουσικής της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών, που επιμελείται ο Κ. Λεοντάρης, εμφανίστηκε στο ηπειρωτικό κοινό ο δεξιοτέχνης πιανίστας και Καθηγητής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου Λάμπης Βασιλειάδης. Η βραδιά στεγάστηκε υπό τον γενικό τίτλο Η περίπτωση της Κλάρας (εννοείται εδώ η δεξιοτέχνης Γερμανίδα πιανίστα και σύζυγος του μεγάλου συνθέτη Ρ. Σούμαν).

Ο πιανίστας και ακαδημαϊκός δάσκαλος Λάμπης Βασιλειάδης διετέλεσε μαθητής στο Αννόβερο του μεγάλου εκπροσώπου της ρωσικής πιανιστικής σχολής Β. Κ. Μερτζάνοφ. Συμμετείχε σε αρκετούς διεθνείς διαγωνισμούς πιάνου, στους οποίους διακρίθηκε αποσπώντας συνολικά έντεκα διακρίσεις. Στο ενεργητικό του καταγράφονται εκτός από αναρίθμητες συναυλίες (είτε σόλο, είτε ως συμπράττων με μεγάλες ορχήστρες της αλλοδαπής) 18 ηχογραφήσεις σε δίσκο ακτίνας με έργα για πιάνο της ρομαντικής και της σύγχρονης εποχής. Όπως διαβάζουμε στο πρόγραμμα του ρεσιτάλ της 20ης Δεκεμβρίου, ο Λάμπης Βασιλειάδης αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως συνεχιστή της μεγάλης ρωσικής παράδοσης ερμηνείας έργων του γερμανικού ρομαντισμού.

Ο κ. Βασιλειάδης μας πρότεινε έναν ευφυή συνδυασμό ερμηνείας κορυφαίων έργων του πιανιστικού ρεπερτορίου και εμβριθούς ανάλυσής τους χάρη σε εμπνευσμένους σχολιασμούς που ο πιανίστας ανέπτυξε με γλαφυρό ύφος και βαθιά μουσικολογική γνώση πριν από την  εκτέλεση κάθε έργου.

Η βραδιά στην αίθουσα της Ε. Η. Μ. άρχισε με μια εισαγωγή-αναφορά στην Κλάρα Βικ-Σούμαν και τον ρόλο που έπαιξε ως πόλος έμπνευσης καλλιτεχνών, όπως ο σύζυγός της Ρόμπερτ Σούμαν ή ο οικογενειακός τους φίλος, Γιοχάνες Μπραμς. Το πρώτο έργο που ερμήνευσε ο διακεκριμένος Έλληνας πιανίστας ήταν η Σονάτα αρ. 1 σε φα δίεση ελάσσονα του Ρόμπερτ Σούμαν. Ακολούθησε η υπερδεξιοτεχνική παράφραση θεμάτων όπερας του Τζ. Μάγιερμπερ από τον  Φρ. Λιστ, τον μεγαλύτερο ίσως βιρτουόζο της ιστορίας του πιάνου, του οποίου ο μύθος στοιχειώνει μέχρι τις ημέρες μας το φαντασιακό των πιανιστών σε Ανατολή και Δύση.

Το ρεσιτάλ ολοκληρώθηκε (αν παραβλέψουμε το encore που ο πιανίστας πρόσφερε στο κοινό του) με την ερμηνεία του έργου του Γιοχάνες Μπραμς, Παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα του Παγκανίνι, Op. 35. (Το θέμα προέρχεται από τα Καπρίτσια Op. 1 του διάσημου Ιταλού βιολιστή, των οποίων η μεταγραφή για πιάνο από τον Λιστ σήμανε την έναρξη μια νέας εποχής στην πιανιστική τεχνική). Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το έργο αντανακλά, μεταξύ άλλων, τα ανατομικά χαρακτηριστικά του συνθέτη του: O Μπραμς διέθετε πλατιά χέρια με μεγάλο άνοιγμα, οπότε οι χαρακτηριστικές για την 1^η και 2^η παραλλαγή «έκτες» συνιστούν τυπικό στοιχείο ταυτότητας. Όμως το έργο διαπερνούν και «καπριτσιόζες αύρες» (παραφράζω Βιζυηνό) αλά Παγκανίνι, ενώ το αποτύπωμα της δημιουργικής μεγαλοφυΐας του Γερμανού συνθέτη ουδόλως σκιάζεται από την δεξιοτεχνική υφή της παρτιτούρας.

Ρ. Σούμαν

Ο ερμηνευτής παρουσίασε και τα δύο τετράδια Παραλλαγών χωρίς να παραλείψει κάποιες εξ αυτών (όπως συμβαίνει συχνά). Στο έργο αυτό ο Λ. Βασιλειάδης βρέθηκε, δίχως υπερβολή, στο στοιχείο του: Η ατσάλινη κυριαρχία επί του κλαβιέ, δίχως ποτέ να εκφυλίζεται σε αυτάρεσκο ακροβατισμό, συνδυάστηκε με έναν ειλικρινή λυρισμό που καταξίωσε το συγκεκριμένο έργο όχι ως ένα δεξιοτεχνικό cavallo di battaglia (είναι αλήθεια ότι οι τεχνικές απαιτήσεις που το έργο προβάλλει στον ερμηνευτή είναι επιεικώς τρομακτικές!), αλλά ως ένα αριστουργηματικό σύνολο ανεπανάληπτων μικρογραφιών εμπνευσμένων από το αρχετυπικό θέμα του Παγκανίνι.

Ιδιαίτερη συγκίνηση μου προκάλεσε η εξομολόγηση του κ. Βασιλειάδη μετά το τέλος του ρεσιτάλ: Μου αποκάλυψε ότι η ερμηνεία του στο έργο του Μπραμς ήταν άμεσα εμπνευσμένη από αυτήν του δασκάλου του, του Βίκτωρα Μερτζάνοφ, ο οποίος εξακολουθεί ακόμα και σήμερα, τόσο χρόνια μετά τον θάνατό του, να επηρεάζει τη διδασκαλία και την πράξη του Έλληνα δεξιοτέχνη. Ακούγοντας τον Λάμπη Βασιλειάδη να μιλά για τον δάσκαλό του, είτε άμεσα διά λόγου είτε έμμεσα μέσα από τις πιανιστικές του ερμηνείες, αντιλαμβάνεσαι τη ζωτική αναγκαιότητα του σεβασμού απέναντι στην παράδοση και της μαθητείας δίπλα στους μεγάλους δασκάλους, που με τη σειρά τους μεταλαμπαδεύουν πείρα και σοφία ως «μαθόντες και παθόντες» (κατά Αισχύλο και Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας).     

Ως λάτρης της πιανιστικής κληρονομιάς του ρομαντισμού αλλά και της ερμηνευτικής προσέγγισής των έργων του από τους μεγάλους Ρώσους πιανίστες του 20^ου αιώνα επιτρέπω στον εαυτό μου την έκφραση της βαθιάς ευαρέσκειάς μου για το γεγονός της εμφάνισης του Λ. Βασιλειάδη στην κατ’ επάγγελμα πατρίδα μου, τα Ιωάννινα.

Γ. Μπραμς

Είναι ευχής έργον το ότι ένας Έλληνας πιανίστας, μετά από μακρές και επίπονες σπουδές δίπλα σε ένα από τους μεγάλους μύστες της ρωσικής πιανιστικής παράδοσης ζει, διδάσκει και ερμηνεύει στην πατρίδα μας μερικά από τα σημαντικότερα αριστουργήματα της κλασικής μουσικής παράδοσης με τρόπο που συνδυάζει το έμφυτο μεσογειακό του ταμπεραμέντο με την ενορατική εσωτερικότητα των Γερμανών δασκάλων του 19^ου αι. και την εκρηκτικό όσο ευαίσθητο ψυχισμό των Σλάβων. Η ερμηνευτική ανάγνωση του γερμανικού ρομαντισμού του 19^ου αι. από τους Ρώσους πιανίστες του 20^ου αι. αντιπροσωπεύει, κατ’ εμέ, ένα από τα ευτυχέστερα  φανερώματα πολιτισμού της Νεωτερικότητας, στο μέτρο που έρχεται να επιβεβαιώσει την ηφαιστιακή δημιουργική ενέργεια που μπορεί να απελευθερώσει η συνάντηση του πνεύματος δύο λαών τόσο διαφορετικών ιδιοσυγκρασιακά (Γερμανών και Ρώσων).

Παρόμοια φαινόμενα στην ιστορία του πολιτισμού -όπως η σύγχρονη ανάγνωση των αρχαίων ελληνικών δραμάτων από κορυφαίους δυτικούς δασκάλους του σύγχρονου θεάτρου, όπως ο Π. Στάιν ή ο Π. Χολ, η επανανάγνωση του Σαίξπηρ από τους Ρώσους θεατρανθρώπους, η μετεμφύτευση του ρωσικού υποκριτικού συστήματος Στανισλάφκσι στις ΗΠΑ ή, ακόμα, ο εκλεκτικός όσο και ιδιοπρόσωπος εγκλιματισμός του γαλλικού σουρρεαλισμού στα καθ’ ημάς από μάστορες του ελληνικού ποιητικού λόγου, όπως οι Ελύτης, Εγγονόπουλος κ.ά. – υποδεικνύουν δρόμους υπέρβασης και συνάντησης λαών και πολιτισμών σε έναν κόσμο, στον  οποίο οι εθνικιστικές έριδες αναβιώνουν, ενώ οι πάλαι ποτέ λησμονημένες θρησκευτικές συγκρούσεις επανακάμπτουν υπό την μορφή ενός αιμοδιψούς φονταμενταλισμού που θέτει συνολικά υπό αμφισβήτηση την ιερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ωδείο Μόσχας. Αίθουσα Τσαϊκόφσκι

Υποδεικνύουν ακόμα ότι η συνάντηση των πολιτισμών δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να πραγματοποιηθεί με όρους ισοπεδωτικής αναγωγής των πάντων στον κοινό παρονομαστή που υπαγορεύει η αίρεση της «πολιτικής ορθότητας»· πολύ περισσότερο, οι νέες πολιτισμικές επιτεύξεις θα αναπηδήσουν σχεδόν φυσιολογικά μέσα από τον σεβασμό της οικείας παράδοσης και την έμπονη  αναζήτηση του άλλου στο υπαρξιακό πεδίο αυθυπέρβασης αλλά και επανεύρεσης του εαυτού «εν ετέρα μορφή».      

Μετά από όλα αυτά είναι, φρονώ, πρόδηλο ότι ο Λ. Βασιλειάδης είναι ένας κήρυκας και απόστολος αυτών ακριβώς των δημιουργικών συναντήσεων, που ευρύνουν τον ορίζοντα των εμπειριών μας και πλουτίζουν την προσωπική και συλλογική μας ύπαρξη υπενθυμίζοντάς μας γλυκά αλλά και επίμονα την σημασία της Παράδοσης.